Catch-22 (logica)

-Een Catch-22 is een paradoxale situatie waarin het onmogelijk is om een gewenste uitkomst te bereiken doordat de 'regels' dat vanwege tegenstrijdigheden niet toelaten. De term is afkomstig uit de roman Catch-22 van Joseph Heller, waarin een algemene situatie wordt beschreven waarin een individu twee acties dient te verwezenlijken die wederzijds afhankelijk zijn van de andere actie, die als eerste dient te zijn voltooid.

In het boek van Heller probeert Yossarian, een militair van de luchtmacht, onder gevaarlijke gevechtsmissies uit te komen door zichzelf krankzinnig te laten verklaren. De behandelend arts vindt het echter heel verstandig dat Yossarian onder de missies probeert uit te komen door zichzelf krankzinnig te laten verklaren en acht daarmee bewezen dat Yossarian niet krankzinnig is, maar juist heel verstandig. De arts verklaart hem volledig gezond wat tot gevolg heeft dat Yossarian gevaarlijke gevechtsmissies moet blijven vliegen.

Een ander voorbeeld van deze situatie komt naar voren bij het zoeken van een baan. Een Catch-22-situatie ontstaat als men zonder werkervaring geen baan kan krijgen, maar men zonder baan geen werkervaring kan opdoen. In de Nederlandse taal wordt dit ook vaak het kip-en-eiprobleem genoemd.

Een Catch-22-situatie lijkt op een vicieuze cirkel. Bij een Catch-22-situatie is er echter sprake van een status quo, terwijl er bij een vicieuze cirkel een neerwaartse spiraal is en bij een virtueuze cirkel een opwaartse spiraal.

Bron: Wikipedia

-----------------------------------

Stel dat er een nieuw medicijn is uitgevonden. De veiligheid kan alleen goed getest worden als het wordt uitgeprobeerd op proefpersonen. Maar de overheid verbiedt het gebruik van het medicijn bij proefpersonen, omdat het nog niet getest is op mensen. Dat is dan een voorbeeld van een catch 22.
-

Catch-22 is de titel van een roman uit 1961 van de Amerikaanse schrijver Joseph Heller. Het verhaal speelt in de Tweede Wereldoorlog en gaat over een fictieve Amerikaanse luchtmachtbasis. Er gelden daar allerlei regels, waarvan sommige de naam catch dragen. Deze regels worden van elkaar onderscheiden door een nummer, zoals Catch-22. Heller gebruikte catch in de betekenis 'voorschrift, bepaling'. Waarschijnlijk dacht hij echter ook aan catch in de betekenis 'een verraderlijk element in een voorstel of plan', 'een addertje onder het gras'.

Bron: Onze Taal

Joseph Heller