.De Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State als
stille knecht van de regering
De meeste politici worden er niet koud of warm van. Burgers,
voor zover ze er al van op de hoogte zijn, evenmin. Totdat ze zelf een keer een
verschil van mening hebben met de overheid. Dan moeten ze beroep of hoger
beroep instellen bij…….. de adviseur van de regering. En dan moeten ze geloven
dat er onafhankelijk recht wordt gesproken.
Die adviseur is de Raad van State.
Nu heeft de Raad van State twee afdelingen. De ene afdeling adviseert en de
andere spreekt recht in bestuurszaken. Die scheiding is aangebracht omdat het
Europese Hof voor de Rechten van de Mens oordeelde dat de Raad van State niet
voldeed aan de eisen die je aan onafhankelijke rechtspraak mag stellen. Maar de
aangebrachte scheiding is slechts cosmetisch. De ‘staatsraden’ van de Afdeling
advisering zijn namelijk precies dezelfde als die van de Afdeling
bestuursrechtspraak: de ene dag adviseren ze de regering en de dag daarna
figureren ze als rechter.
Met andere woorden: onafhankelijke rechtspraak in
kwesties waarin de burger het moet opnemen tegen de overheid is een illusie. De
hoogste adviseur van de regering mag uitmaken of de burger een zaak heeft.
Doorgaans wordt het beroep dus ongegrond of niet-ontvankelijk verklaard.
Maar het is nog erger. Je zou verwachten dat er alleen recht
wordt gesproken door professionele rechters, die niet in allerlei (politieke)
netwerkjes zitten. Maar bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van
State is dat niet altijd het geval. Daar treffen we namelijk ook
ex-burgemeesters aan (bijvoorbeeld Deetman, die overigens geen jurist is) en
ex-ministers (de net benoemde vice-voorzitter Donner). Meerdere prominente
politici werden aan het eind van hun politieke carrière beloond met een baantje
bij de Raad van State. En die baantjes werden en worden evenredig verdeeld
onder de grote gevestigde politieke partijen, zodat er daar weinig behoefte aan
bestaat een eind te maken aan deze politieke rechtspraak. En ook hoogleraren
treffen we er aan. Van elke juridische faculteit wel één. Heel slim, want dat
is natuurlijk de beste manier om ervoor te zorgen dat de rechtspraak van de
Raad van State niet al te kritisch wordt gevolgd door universitaire
rechtsgeleerden. Premier Mark Rutte heeft Herman Tjeenk Willink bij diens
afscheid als vicepresident van de Raad van State geprezen als ‘de grote stille
knecht’. Een uitstekende typering, die geldt voor de Raad van State in het
algemeen en met name voor de afdeling bestuursrechtspraak.
Het bestuursrecht is nog niet zo oud en werd in de vorige
eeuw ontwikkeld om de burger te beschermen tegen onrechtmatige
overheidsbesluiten. Inmiddels heeft het zich echter zodanig ontwikkeld dat de
overheid effectief wordt beschermd tegen burgers. In het gros van de gevallen
wordt het beroep namelijk afgewezen en vaak om allerlei heel flauwe, niet ter
zake doende (procedurele) redenen. Het huidige bestuursrecht is daarom niet
meer dan een fopspeen. Je geeft de burger de illusie dat er onafhankelijk recht
wordt gesproken, geleerde rechters doen alsof ze luisteren en de dossiers
bestudeerd hebben en de burger slooft zich verschrikkelijk uit om zijn
argumenten zo goed mogelijk naar voren te brengen. Maar in de meeste gevallen
staat het bij voorbaat vast dat hij in het ongelijk wordt gesteld en niets
bereikt. Maar hij heeft dan elk geval het gevoel er alles aan gedaan te hebben
en dat maakt het wat makkelijker te dragen dat hij in het ongelijk is gesteld.
Dit systeem geeft de overheid bovendien de mogelijkheid tegen de burger te
zeggen: de onafhankelijke rechter heeft gesproken, nu moet je redelijk zijn en
je bij ons besluit neerleggen.
Zo af en toe gaan er stemmen op om de bestuursrechtspraak
weg te halen bij de Raad van State, zodat die alleen nog maar adviseert aan de
regering. Maar als het erop aankomt, is daar geen meerderheid voor, want
politieke partijen zijn zuinig op de baantjes waar ze trouwe partijgenoten mee
kunnen belonen. En waarschijnlijk vinden ze het ook eigenlijk wel beter als
bestuursrechters en staatsraden zich opstellen als de grote stille knecht van
de overheid.
Kees van Oosten
http://www.keesvanoosten.nl/bestuursrecht-als-fopspeen/
Geen opmerkingen:
Een reactie posten