Smetana

Standbeeld in geboorteplaats, Litomysl (Tsj.)

Een heel aardig kort verhaal schrijft Maarten ’t Hart over Smetana, die we allemaal kennen van de compositie waarin het stromen van de Moldau, door Praag, zo mooi verklankt wordt. De geschiedenis is dat ’t Hart, die een hekel aan reizen heeft, door zijn uitgever geprest wordt deel te nemen aan een boekenbeurs in Zweden, samen met een groot aantal andere Nederlandse auteurs. Wat de pil voor hem verguldt is dat Anna Enquist ook meegaat. Hij verheugt zich erop  met haar over muziek te kunnen praten en samen met haar door Göteborg te kunnen dwalen, op zoek naar herinneringen aan Smetana.

Deze componist bracht daar in het midden van de negentiende eeuw namelijk enkele winters door, gaf er recitals en muziekonderricht en trad op als dirigent. Terloops legde hij het met Zweedse vrouwen aan. De grote vraag voor ’t Hart is desalniettemin wat iemand bewogen kan hebben het aangename Praag te verruilen voor een sombere donkere stad als Gotenburg in de winter. Hij denkt dat Enquist als “gediplomeerd zieleknijper”, daar misschien wel een psychologische verklaring bij heeft. Tot zijn onuitsprekelijke vreugde komt ze in het vliegtuig naast hem zitten! Groot is zijn teleurstelling als ze de hele vlucht in een Engels boekje zit te lezen en hem geen blik waardig keurt. Hij is te beleefd om haar in haar lectuur te storen. Hij gaat ervan uit dat er nog wel een gelegenheid komt. Maar ook dat valt tegen: de schrijfster houdt zich de volle drie dagen op in de rookruimte van de beurs.

 

Omdat hij slecht slaapt staat hij vroeg op. Hij begrijpt niet dat de ontbijtzaal in het luxehotel om vijf uur nog dicht is, en hij tot zes uur op een kop thee moet wachten. Zijn collega’s laten zich niet zien. De eerste kinderboekenschrijvers komen pas om half negen naar beneden, de andere auteurs nog later.

Hij wacht er niet op en doorkruist in arren moede in zijn eentje de stad. Nergens vindt hij een aanknopingspunt voor Smetana. Bij de VVV weten ze van niks, en nergens ook maar iets dat herinnert aan de grote componist: nog geen straatnaambordje.

 

En passant beschrijft hij het werk, op zijn bekende gedetailleerde en lyrische wijze. Negen opera’s componeerde de Tsjech maar hij was ook bedreven in  talloze andere genres. Zijn muziek voor piano speelt ’t Hart zelf graag na. De man was katholiek maar opvallend genoeg componeerde hij niet één religieus werk. Niet één mis bijvoorbeeld. In dit opzicht was hij een onbegrijpelijke uitzondering onder de componisten.

Een laatste poging doet ’t Hart door op zoek te gaan naar singels die ooit door Nederlanders aangelegd zouden zijn. Daar is ook al zo goed als niets van over. Gedesillusioneerd gaat hij terug naar het hotel. Bijna was hij toen een singelhuis voorbijgelopen waarop een blinkende koperen plaat aangebracht bleek te zijn. Daarop stond gegraveerd:

 

Här bodde

Aren 1857-1858

Den Tjeckiske

Tonsattaren

BEDŘICH SMETANA

 

***

 

 

Maarten 't Hart, Dienstreizen van een thuisblijver

Arbeiderspers 2011