Airbus A 320: fly-by-wire (& pilot error)

Alsof vliegen nog niet gevaarlijk genoeg is, organiseren luchtvaartfanaten van tijd tot tijd ook ‘luchtvaartshows’. Daarmee gebeuren geregeld ongelukken, zowel met vliegers als met publiek. Zo ging het ook met het nieuwste vliegtuigtype, de Airbus A 320 in 1988.

Deze Airbus van Air France die verongelukte in Habsheim(Mulhouse), was het eerste toestel van dat type dat in gebruik werd genomen; het was twee dagen geleden uit de fabriek in Toulouse gerold. Zoals altijd gevlogen door twee heel ervaren piloten, beide Frans. De heren hadden twee stewardessen uitgenodigd in de cockpit voor deze demonstratievlucht. Ongebruikelijk op een dergelijke vlucht was dat er ook ruim honderd passagiers uitgenodigd waren.

Het nieuwe aan de Airbus was ‘fly-by-wire’. De piloot bestuurt niet langer het vliegtuig, maar de computer. De computer verzorgt de techniek van de vlucht. Men wilde hiermee Boeing de loef afsteken.

Het vliegveld in Habsheim, waar de show gehouden werd, is zo klein en onbeduidend dat het in geen enkele database te vinden is. Het moest op zicht gevonden worden, de co-pilot had er een kaart van. Daar ging het al mis. Ze zagen de landingsbaan zo laat dat er geforceerd gedaald moest worden. Het bleek zelfs om de andere baan te gaan, een grasbaan; dat zagen ze aan het publiek dat er vlakbij stond te kijken!

Omdat het een luchtvaartshow was, moest de Airbus natuurlijk ook een bijdrage leveren: ze zouden ‘Alpha Max’ vliegen, dat is heel laag. Ze vlogen zo laag dat ze verrast werden door …. een bos aan het eind van het terrein. Voor zover dat op de kaart aangeduid was, had de captain het aangezien voor struiken, bosschage. Uit alle macht probeerden de vliegers het toestel omhoog te krijgen. Dat mislukte en het toestel stortte neer in het bos. Er brak brand uit maar de passagiers konden zich wonder boven wonder in veiligheid brengen - op drie na die om het leven kwamen.

De rest van het verhaal is grotendeels de strijd tussen twee Fransen, de captain, Michel Asseline, en de hoofdonderzoeker Claude Béchet. Beiden komen in deze aflevering van Air Crash Investigation uitgebreid aan het woord. 25 Jaar na dato, en beiden spreken goed Engels. Hun standpunt is ongewijzigd. 
Voor meer objectiviteit komt ook een Britse deskundige aan het woord. Overigens is dit zeker niet eerste keer dat een onderzoeksrapport aangevochten wordt.

Voor Béchet is de zaak duidelijk: fout van de captain. Dit komt zo vaak voor dat er een vaste uitdrukking voor is: pilot error. Hij vloog te laag en te langzaam. Béchet ontdekte wel ook een fout in de voorschriften van Air France dat zegt dat de minimale hoogte waarop gevlogen mag worden 30 m is. Dit moet zijn: 150 m. Echter: Asseline vloog voor z’n Alpha Max op 10 m! Zoals gebruikelijk is de vlucht met een ander toestel nagedaan, veiligheidshalve op de langste baan van Toulouse. Daarbij ontdekte Béchet dat het toestel vertraagd reageerde; dat is verklaarbaar doordat de neus van een vliegtuig niet te hoog opgetrokken mag worden (‘stall’). De Britse deskundige becijferde dat de piloten waarschijnlijk vier seconden te kort kwamen om de machine over de bomen heen te krijgen.

De Franse gezagvoerder die aanvankelijk meewerkte aan het onderzoek (foto onder), haakte op een gegeven moment af: hij begon te geloven dat er tegen hem samengezworen werd. Het feit dat hij op 10 m vloog, weet hij aan een defecte hoogtemeter. Hij begon ook te geloven dat de zwarte dozen verwisseld waren.

Het hielp hem niet: door de strafrechter werd hij veroordeeld tot tien maanden gevangenisstraf. Ook de co-pilot en drie anderen werden veroordeeld.

Doordat er veel publiek was, bestaan er goede video-opnamen van de crash: hier is er een:  
http://www.youtube.com/watch?v=bPbocqkMzBY

De ramp beschreven in meer detail:  
http://en.wikipedia.org/wiki/Air_France_Flight_296